Wat is Omgaan met vasovagale syncope?
Er worden veel verschillende woorden en begrippen gebruikt rondom aanvallen van bewusteloosheid. In het LUMC worden de begrippen gebruikt zoals die in Europa en het grootste deel van de wereld in de medische wereld gebruikt worden. Om u daar een beetje wegwijs in te maken, leggen we er hier een paar uit.
Een 'wegraking' betekent dat iemand kortdurend bewusteloos is geweest, door wat voor oorzaak dan ook. ‘Kortdurend’ betekent dat de aanval maar enkele seconden tot enkele minuten duurt. Het woord 'syncope' gebruiken we voor wegrakingen met een speciale oorzaak: de bloedsomloop slaagt er tijdelijk niet in om de hersenen genoeg bloed te geven. Daar zijn ook weer verschillende oorzaken voor, zoals bv. hartziekten, maar de meest voorkomende oorzaak is 'reflexsyncope', Daarbij zorgt een reflex vanuit het zenuwstelsel ervoor dat de bloedsomloop tijdelijk sterk afneemt. 'Vasovagale syncope', afgekort VVS, is de meest voorkomende vorm; daar gaat deze informatie over.
Het woord 'flauwvallen' wordt soms voor alle vormen van syncope gebruikt, soms alleen voor VVS. Sommigen gebruiken het woord 'collaps', maar dat is een verwarrend woord, omdat sommigen er omvallen zonder bewusteloosheid mee bedoelen, en anderen alleen vallen met bewusteloosheid. Dat verschil is zo belangrijk dat we alle verwarring willen voorkomen en daarom gebruiken we het woord 'collaps' niet.
Wat gebeurt er in het lichaam bij vasovagale syncope?
VVS wordt uitgelokt
VVS berust op een reflex vanuit het zg. autonome zenuwstelsel, die door iets wordt uitgelokt. Hele bekende uitlokkende factoren zijn pijn of het zien van bloed: heel wat mensen krijgen VVS bij bloedprikken. Angst speelt bij de pijn vaak een rol: bij mensen die gevoelig zijn voor VVS kan een naar verhaal of het zien van medische ingrepen op de TV een aanval van VVS uitlokken.
Stilstaan is ook een heel veel voorkomende uitlokkende omstandigheid. Denk aan in de rij staan, douchen of een receptie. Alles wat de bloeddruk lager maakt, zoals weinig vocht in het lichaam, vergroot de kans op VVS. Dat kunnen ook plaspillen of medicijnen tegen hoge bloeddruk zijn.
Vaak treedt VVS op als er meerdere omstandigheden tegelijk aanwezig zijn. Dat zijn bv. een drukke omgeving, het horen van een naar verhaal, warmte, weinig drinken, wat griep of diarree.
Het flauwvallen zelf
De reflex die VVS veroorzaakt is een normale bloeddrukreflex die opeens veel te sterk werkt. Wat er dan gebeurt is het volgende:
- De bloeddruk daalt; eerst een paar minuten een klein beetje, en dan opeens in een seconde of 30 heel snel.
- De hartslag kan er langzaam bij worden en soms tijdelijk even stoppen (dat klinkt als een hartziekte maar is het niet: het gezonde hart voert de opdracht van het zenuwstelsel uit).
Het resultaat is dat de bloedsomloop sterk afneemt. Omdat de hersenen enorm veel bloed nodig hebben èn op de hoogste plaats in het lichaam zitten houden die er als eerste op met werken. Mensen merken dat aan een licht gevoel in het hoofd, soms beschreven als duizeligheid, draaierigheid of een zwaar gevoel, en slechter zien met zwart voor de ogen; daarna worden ze bewusteloos en vallen ze.
De bewusteloosheid duurt meestal nog geen minuut, maar voor een bezorgd familielid lijkt dat wel 5 of 10 minuten te duren. Tijdens de bewusteloosheid ontstaan er meestal enkele schokken van armen of benen en kan men de plas laten lopen, maar dat is maar zelden.
Bijkomende verschijnselen
Er gebeurt meer dan alleen met de bloedsomloop. Vaak gaan mensen tevoren zweten, worden ze heel bleek en misselijk. De misselijkheid kan tot braken en zelfs tot diarree leiden. Deze bijkomende verschijnselen zijn vervelend, maar ook nuttig, omdat ze als waarschuwing dienen dat flauwvallen er aan komt.
Wie krijgen VVS?
Maar liefst één op de drie mensen valt gedurende het hele leven flauw. De meeste mensen overkomt het maar een of twee keer in hun leven, maar anderen hebben het honderden keren. Het kan op alle leeftijden voorkomen, van kleuters tot 100-jarigen. Het komt het meest van bij jongeren tussen de 12 en 24 jaar, en bij mensen boven de 60 jaar. Het komt vaker bij vrouwen dan bij mannen voor, en komt ook vaak in de familie voor.
Mensen denken nogal eens dat wie VVS krijgt overmatig bang is aangelegd, maar dat is niet zo. Je kunt beter zeggen dat bij sommigen de reflex ‘los zit’: bij evenveel pijn als een ander hebben zij de pech flauw te vallen.
