2.3 Ruimtelijke structuur
- 2.3.1 Bebouwing (incl. beschermd stadsgezicht en monumenten)
- 2.3.2 Verkeer en infrastructuur
- 2.3.3 Groen
- 2.3.4 Water
- 2.3.5 Bodem
- 2.3.6 Archeologie
- 2.3.7 Kabels en leidingen
2.3.1 Bebouwing (incl. beschermd stadsgezicht en monumenten)
2.3.1.1 Bebouwingsbeeld
Houtwijk bestaat uit twee delen (doorsneden door de Houtwijklaan) en is onderverdeeld in acht buurten, die zich alleen onderscheiden door de straatnamen en niet door bebouwing.
Woonbuurten van Houtwijk:
1= Vredestein, 2= Architectenbuurt, 3= Mensenrechtenbuurt, 4= Burgemeestersbuurt
5= Verzetsheldenbuurt, 6= Historicibuurt, 7= Kunstenaarsbuurt, 8= Raadsledenbuurt
Het gebied tussen Houtwijklaan en Leyweg omvat drie buurten:
2.3.1.1.1 Vredestein
Dit buurtje bestaat uit de Laan van der Kroft, vernoemd naar de vroegere eigenaren van de grond en de laan van Vredestein. Aan deze laan stond de gelijknamige boerderij, waarin later de rubberbandenfabriek werd gevestigd. In het bijbehorende kantoorgebouw was daara tot een jaar geleden de zorgverzekeraar Azivo gevestigd. De buurt wordt door een groenstrook gescheiden van de Architectenbuurt.
2.3.1.1.2 Architectenbuurt
De Architectenbuurt bestaat uit huizen die in de beginjaren '80 van de 20e eeuw zijn opgeleverd. De straatnamen zijn vernoemd naar bekende architecten die gebouwen in Den Haag ontworpen hebben zoals Hendrik Petrus Berlage (Architect Berlagelaan) en Karel de Bazel (Architect de Bazelstraat).
2.3.1.1.3 Mensenrechtenbuurt
In het noorden van Houtwijk, grenzend aan de Leyweg, ligt de Mensenrechtenbuurt. Aan de Leyweg staat een rijtje kleine tuindershuizen uit 1930, die bijzonder zijn vanwege hun 80 meter diepe, smalle tuinen. Midden in de buurt ligt de Laan van de Mensenrechten met woningen uit de jaren tachtig en negentig. In 2004 kwam hier het nieuwste huizenblok van Houtwijk gereed. De straten eromheen zijn vernoemd naar internationale figuren die geweldloos voor de mensenrechten streden, zoals de Martin Luther Kinglaan en de Mahatma Gandhistraat. Het opvallende, zeer modern ogende woon- en werkgebouw 'Hagehoek' staat op de hoek van de Volendamlaan en de Oude Haagweg, in de uiterste noordpunt van Houtwijk
De overige vijf buurten liggen ten westen van de Houtwijklaan met als oudste de Burgemeesterbuurt.
2.3.1.1.4 Burgemeestersbuurt
De oudste huizen van Houtwijk staan in de Burgemeestersbuurt; de woningen zijn gebouwd in de periode 1925-1935. De straten zijn vernoemd naar burgemeesters en wethouders van de vroegere gemeente Loosduinen. De langste straat uit de buurt, de Burgemeester Hovylaan, is vernoemd naar Hendrik Willem Hovy, de laatste burgemeester van Loosduinen.
De buurt bestaat voornamelijk uit huurhuizen. Midden in de Burgemeestersbuurt is aan het einde van de jaren negentig de voormalige LTS vervangen door woningen.
2.3.1.1.5 Verzetsheldenbuurt
Deze buurt is eind jaren '80 opgeleverd. Voordat hier huizen werden gebouwd was de Loosduinse veiling hier gevestigd. De straten uit deze buurt zijn vernoemd naar Nederlandse verzetslieden uit de Tweede Wereldoorlog. Zo is de Anton de Komstraat hier te vinden. De buurt bestaat uit koophuizen die door de wat beter gesitueerden worden bewoond. Het grootste deel bestaat uit eengezinswoningen, maar er bevinden zich ook zes flats in deze buurt. Kenmerkend voor de bebouwing in deze buurt zijn de blokken met eengezinswoningen, die aan weerszijden worden afgerond door portiekwoningen. Door de grasvelden en het uitzicht aan de oostkant op bosjes is het ook een groene buurt.
Bij de Bram Frosstraat staat een monument ter nagedachtenis van de Tweede Wereldoorlog. Op de grens met de burgemeestersbuurt liggen aan de overzijde van de sloot langs de Burgemeester Hovylaan het Haags Pop Centrum, een muziekschool, een buurthuis en de Loosduinse Rooms-Katholieke Kerk.
2.3.1.1.6 Historicibuurt
De Historicibuurt ligt direct ten zuiden van de Houtwijklaan en grenst aan de Escamplaan, waar bij de kruising met de Houtwijklaan een brandweerkazerne is gebouwd. De huizen stammen uit het begin van de jaren tachtig. Nederlandse historici vormen de bron van de straatnamen; o.a. de Dr. J. Presserstraat is hier te vinden.
2.3.1.1.7 Kunstenaarsbuurt
In de Kunstenaarsbuurt ligt het winkelcentrum Houtwijk aan beide zijden van een grachtje met een winkelpassage. Het winkelcentrum heeft twee supermarkten en enkele speciaalzaken. Het centrum moet concurreren met het grotere en dichtbij gelegen centrum van Loosduinen. Hierdoor staan een aantal ruimten leeg. De huizen zijn eveneens in de jaren tachtig gebouwd. De straten zijn vernoemd naar kunstenaars en kunstverzamelaars. Door de aanwezige parkjes, het wijkpark Bokkefort en begroeide stukken grond is dit een groene buurt. In de wijk staan twee basisscholen
2.3.1.1.8 Raadsledenbuurt
De Raadsledenbuurt bestaat net als de meeste buurten in Houtwijk uit woningen uit de beginjaren 1980. De straten uit deze buurt zijn vernoemd naar Loosduinse raadsleden uit de tijd dat het huidige stadsdeel van Den Haag nog een zelfstandige gemeente was. De buurt bestaat voornamelijk uit koophuizen, die worden bewoond door de middenklasse. Er zijn wat portiekwoningen, maar het grootste deel van de wijk bestaat uit eengezinswoningen. Door de aanwezigheid van slootjes, bermen, parkjes en grasveldjes is deze buurt erg groen. In deze buurt zijn ook de voetbalclub sv Houtwijk en een begraafplaats gevestigd.
2.3.1.2 Beschermd stadsgezicht
Houtwijk is niet aangewezen als (rijks) beschermd stadsgezicht.
2.3.1.3 Monumentale gebouwen
In het plangebied zijn geen rijksmonumenten aanwezig als bedoeld in artikel6 van de Monumentenwet 1988.
De volgende (complexen van) gebouwen zijn aangewezen als gemeentelijk monument ingevolge artikel3 van de Monumentenverordening Den Haag:
| Adres | Beschrijving |
| Burgemeester Françoisplein, gedenkmonument | Gedenkmonument voor jonkheer Mr. D.R. Gevers-Deynoot (1807-1877) uit 1878, ontworpen door de Haagse architect A.J.H. van den Brink en uitgevoerd door de Dordtse steenhouwer A.P. Schotel. Oorspronkelijk stond de gedenkzuil op de buitenplaats Rusthoek; in 1909 verhuisde het naar het Copernicusplein en in 1928 is het monument tenslotte verplaatst naar het Burgemeester Francoisplein. Bouwstijl: Neo-Lodewijk XVI |
| Loosduinse Hoofdstraat 4 en 6 | Kerk met bijbehorende parochie uit 1881 gebouwd in de stijl van de Neo-Gotiek van de architect E.J. Margry. |
Andere beeldbepalende panden, al dan niet opgenomen in het Monumenten Inventarisatie Project (MIP), zijn:
| Adres | Beschrijving |
| Burgemeester Hovylaan 2 – 12 | Sint Leonardusgesticht. Complex, bestaande uit een klooster, genaamd Sint Leonardusgesticht met trapgevel in Neo-Gotische stijl uit 1907, geflankeerd door school- en patronaatsgebouwen uit 1929 in een aan de Nieuwe Haagse School verwante stijl. |
Afbeeldingen Sint Leonardusgesticht
Buiten het plangebied is het rijksbeschermde monument Korenmolen 'De Korenaer' gelegen (Margaretha van Henneberg 4). De molen is van het type stellingmolen en gebouwd in 1721. Het is de derde molen op deze plaats. De eerste werd geschonken door graaf Willem III van Holland in 1310. Deze molen werd gesloopt in 1569. Onder gezag van prins Maurits is in 1595 een nieuwe molen gebouwd. Deze waaide om als gevolg van een orkaan in 1720. De korenmolen wordt af en toe nog gebruikt voor het malen van granen door vrijwilligers. De aangrenzende korenschuur is ingericht als museum.
Molen de Korenaar, gelegen buiten het plangebied maar de molenbiotoop hiervan ligt deels in het plangebied.
In de jaren 70 van de vorige eeuw zijn de wijken Kraayenstein en Houtwijk gerealiseerd. Daarmee kwam een einde aan het optimaal functioneren van de molen. De hoogbouw staat binnen de invloedsfeer van de molenbiotoop (maximaal 400 meter).
2.3.2 Verkeer en infrastructuur
Het plangebied wordt ontsloten door de Escamplaan, Margaretha van Hennebergweg, Oude Haagweg en de Leyweg. De belangrijkste aanvoerroute naar het gebied vanuit het oosten (vanaf rijksweg A4) is de route Wippolderlaan – Lozerlaan – Escamplaan. De Escamplaan, Margaretha van Hennebergweg, Oude Haagweg, Houtwijklaan en de Leyweg hebben een gebiedontsluitende functie met als bestemming Verkeer – Hoofdverkeerweg. De overige straten in het gebied hebben de bestemming Verkeer – Straat. Door het plangebied rijdt tram 2 over de Oude Haagweg. Buslijnen 21, 23, 26, 31, 34, 35, 36, 86 en 427 doorkruisen het plangebied. Er is in Den Haag een herkenbaar stelsel van (hoofd) fietsroutes. Door het plangebied loopt een hoofdfietsroute over de Escamplaan. Secundaire hoofdfietsroutes bevinden zich op de Oude Haagweg, Houtwijklaan en de Leyweg. In het plangebied is geen betaald parkeren ingevoerd. In straten waar onvoldoende ruimte is om op de rijbaan te parkeren zijn waarnodig parkeerverboden ingevoerd.
2.3.3 Groen
In Houtwijk zijn verschillende groenvoorzieningen te vinden. Op het schaalniveau van de stad zijn de bomenrijen langs de Houtwijklaan, Escamplaan (ten zuidwesten van de Houtwijklaan) en Oude Haagweg (ten noordoosten van de Houtwijklaan) belangrijk. Deze zijn onderdeel van de stedelijke groene hoofdstructuur.
Centraal in het deel van Houtwijk ten westen van de Houtwijklaan ligt het wijkpark Bokkefort met uitlopers richting de Escamplaan en de Oude Haagweg. In en rond het park zijn diverse voorzieningen gelegen, zoals sportvoorzieningen, volkstuinen, winkelcentrum, scholen, zorginstellingen en een kerk met begraafplaats.
Wijkpark Bokkefort
In het deel van Houtwijk ten oosten van de Houtwijklaan ligt een buurtpark met uitlopers richting Oude Haagweg, Leyweg en Houtwijklaan. Het park grenst aan de Escamplaan ter hoogte van een busbaan. Aan de overzijde ligt het Florence Nightingalepark en het Haga ziekenhuis.
Andere belangrijke groene elementen zijn:
- het Burgemeester Françoisplein en de Kapelaan Meereboerweg/Schwerinkade. Dit groen is cultuurhistorische waardevol.
- het plantsoen op het Burgemeester Françoisplein vanwege de stedenbouwkundige situering in relatie met de omringende bebouwing en vanwege de goede referentie aan de oorspronkelijke opzet.
- de groenas Kapelaan Meereboerweg/Schwerinkade met waterloop als waardevol relict uit het oorspronkelijke tuindersgebied.
2.3.4 Water
In het plangebied zijn diverse sloten/watergangen aanwezig, zowel in groene profielen als in stenige profielen. De watergangen behoren niet tot het hoofdwaterstelsel. De watergangen rondom de Verzetsheldenbuurt, het voormalige gebied van de Loosduinse veiling, fungeerde vroeger als vaarten waar de handelsbootjes met tuinbouwproducten overheen voeren.
EenLoosduinsevaart (niet de).
2.3.5 Bodem
In relatie tot de bodem is relevant dat het plangebied voormalig agrarisch gebied met glastuinbouw betreft en momenteel bestaat uit een woonwijk, gedeeltelijk ingericht is als volkstuin en wijkpark en een beperkt deel bebouwd is als bedrijfs- en kantoorruimte.
Op en in de directe omgeving van het plangebied waren, naast glastuinbouwbedrijven, bedrijven met bodembedreigende activiteiten gevestigd. Dat waren schildersbedrijven, garagebedrijven, brandstofhandels/benzinestations, chemische wasserijen, broodfabrieken, smederijen, een slachthuis, een vleesrokerij, een zuivelfabriek, een loodgieter, een dakdekker, een transportbedrijf en een scheepswerf.
Er hebben tien ondergrondse huisbrandolietanks gelegen, grotendeels bij bedrijven, maar ook deels bij particulieren. Alle tanks zijn in het verleden gesaneerd, de meeste zijn verwijderd, maar een enkele tank is leeggezogen en gereinigd. Alle saneringen zijn onder KIWA-certifcaat uitgevoerd.
In het plangebied en de directe omgeving zijn bodemonderzoeken uitgevoerd in verband met aangetroffen verontreinigingen, herinrichting en/of bouwplannen. Op zeven locaties is daaruit gebleken dat er sprake is van ernstige bodemverontreiniging. Hiervan is sprake bij een gemiddelde overschrijding van de interventiewaarde in meer dan 25 m3 vaste bodem en/of 100 m3 grondwater (bodemvolume). Enkelen daarvan zijn reeds gesaneerd.
Nog niet alle verdachte deellocaties in het plangebied zijn voldoende onderzocht. Voor die delen van het plangebied waar herinrichting en/of nieuwbouw plaatsvindt en waar nog geen onderzoek en/of sanering heeft plaatsgevonden, zal bodemonderzoek moeten worden uitgevoerd en eventueel gesaneerd moeten worden. Naast het feit dat nog niet overal binnen het plangebied bodemonderzoek heeft plaatsgevonden, zijn er ook locaties waar het uitgevoerde bodemonderzoek inmiddels sterk verouderd is (ouder dan vijf jaar). Indien voor deze locaties bouwplannen/herinrichtingsplannen zijn, zullen de bodemonderzoeken geactualiseerd moeten worden.
Uit de bodemkwaliteitskaart van de gemeente Den Haag blijkt dat de bovengrond (0 tot een halve meter beneden maaiveld) in het plangebied gemiddeld matig verontreinigd is met cadmium, koper, kwik, lood, zink en PAK (teerachtige stoffen) en licht verontreinigd met arseen en chroom. De ondergrond (0,5 tot 2,0 meter beneden maaiveld) is gemiddeld matig verontreinigd met nikkel en licht met arseen, cadmium, chroom, koper, kwik, lood, zink en PAK. Het gebied kan derhalve geheel als verdacht worden aangemerkt. In het gebied is geen grondverzet mogelijk op basis van de bodemkwaliteitskaart.
2.3.6 Archeologie
In de middeleeuwen ontstond het dorpje Loosduinen bij de abdij. Het plangebied maakte deel uit van de gronden die bij dit dorpje hoorden. Vanaf de 17de eeuw werd het in toenemende mate ingericht als teelland en tuinbouwgebied. Belangrijk daarbij was de aanleg van de Loosduinse Vaart rond het midden van die eeuw. Via die vaart konden producten naar de markten in Den Haag verscheept worden. De aanwezigheid van de vaart zorgde er daarnaast voor dat het rendabel werd de gronden erlangs af te zanden en zo betere teellanden te creëren. Het zand werd weer via het water afgevoerd. Op die manier verdween de strandwal waarop Den Haag en Loosduinen zijn gebouwd tussen deze gemeentes als zichtbaar hoger element in het landschap.
Het plangebied is volgens de Nieuwe Geologische kaart van Den Haag en Rijswijk gelegen in een areaal dat door een opeenvolging van strandwallen en –vlaktes wordt beheerst. Twee duidelijke strandwallen zijn herkenbaar: één ter hoogte van de Oude Haagweg en, grofweg parallel daaraan, één ter hoogte van de Kapelaan Meereboerweg (vroeger de Houtweg). In de zuidelijke punt van het plangebied is dit landschap gedeeltelijk met klei overdekt. De kleigrens loopt – globaal- vanaf de Duyvestijnstraat tot de kruising van Escamplaan en H. E. Van Gelderstraat.
Strandwallen zijn zandruggen die grofweg evenwijdig aan de kustlijn liggen en die enige duizenden jaren voor Christus door natuurlijke processen zijn gevormd. Tussen de verschillende strandwallen in de strandvlakte bleef het oppervlak laag en vochtig: daar ontstond in de loop der eeuwen een soms vrij dik pakket veen. In het laatste millennium voor Christus was soms sprake van doorbraken vanuit zee. Daarbij zijn vooral de lager gelegen gedeeltes van het strandwallenlandschap overstroomd en met klei overdekt. Hier en daar bleven echter hogere zandkopjes boven de klei uitsteken.
Strandwallen hebben altijd archeologische potentie. Al vanaf de late Steentijd (ca. 2500 v. Chr.) waren ze geschikt voor menselijke bewoning. Op veel plekken binnen de gemeentegrenzen (en daarbuiten) zijn er vondsten op gedaan en resten van nederzettingen op teruggevonden, zowel uit de prehistorie als uit de Romeinse tijd of Vroege Middeleeuwen. De randen van de strandvlaktes waren minder geschikt om te bewonen maar konden, als ze niet te nat waren, vaak dienst doen als akkerland. Bovendien waren ze altijd heel geschikt voor het weiden van het vee.
In het plangebied zijn tot nu toe geen vindplaatsen aangetroffen. Dat het gebied echter al in de prehistorie bewoond is geweest, kan blijken uit vondsten gedaan bij de Zinkwerf, net buiten het plangebied. De aardewerkfragmenten die in de jaren zestig door amateurs in een bouwput daar zijn gevonden wijzen op bewoning in de midden ijzertijd (500-250 v.Chr.).
Op grond van de bodemopbouw alleen zou het grootste deel van het plangebied een archeologische verwachting hebben gehad. Dat dat niet zo is, heeft te maken met de meer recente geschiedenis van het gebied, beschreven in paragraaf 2.2. Vooral de afzanderijen zullen er voor hebben gezorgd dat veel archeologische waarden verdwenen zijn. Ook de voor de tuinbouw aangelegde infrastructuur heeft er voor gezorgd dat delen van het plangebied geen archeologische verwachting meer hebben.
Niet overal is de bodem echter zodanig omgezet dat de oorspronkelijke opbouw compleet is verdwenen. Daarom heeft een deel van het bestemmingsplangebied nog steeds een archeologische verwachting, zoals ook op de Archeologische Waarden en Verwachtingenkaart van de gemeente Den Haag staat vermeld.
2.3.7 Kabels en leidingen
Ter plaatse van de Escamplaan is een afvalwatertransportleiding aanwezig. Voor het overige zijn binnen het plangebied geen planologisch relevante leidingen aanwezig.
